Księga cytatów. Najpopularniejsze motywy literackie

Po „Księgę cytatów” sięgnęłam z tęsknoty za omawianą w szkole klasyką literatury, którą gdy był czas, przyznaję, nie zawsze czytałam. Już pierwszy kontakt z „Księgą” był jednak zdecydowanie bardziej spotkaniem ze szkołą niż z literaturą.

Jak piszą autorzy książki, jest ona przeznaczona przede wszystkim dla uczniów piszących szkolne rozprawki, eseje i referaty oraz dla przyszłych maturzystów. Książka ta ma być więc bardzo praktyczną pomocą przy wykonywaniu bardzo konkretnych prac.

Zawarte w niej cytaty pochodzą z utworów powstałych w okresie od VIII wieku p.n.e. do początków XXI stulecia. Jest to przede wszystkim literatura piękna – proza, poezja i dramat, ale nie zabrakło także publicystyki, pamiętników i listów.

Cytaty, zgodnie z tytułem, stanowią najważniejszą część książki. W zależności od tego, czy mamy do czynienia z cytatami z dzieł znanych autorów, cytatami ze średniowiecznych utworów anonimowych, z Biblii, czy z utworów antycznej literatury łacińskiej, ich porządek wygląda nieco inaczej. Klucz został podporządkowany użyteczności. A wszystko bardzo jasno zostało objaśnione we wprowadzeniu.

Oprócz cytatów w książce znajdziemy także kalendarium urodzin i śmierci twórców, kalendarium historii literatury, indeks autorów i ich dzieł, indeks tytułów dzieł oraz indeks motywów literackich. Jak słusznie zauważają autorzy, zwłaszcza indeks motywów, ze względu na to jak często pojęcie „motyw” pojawia się w tematach szkolnych wypracowań, może być szczególnie użyteczny. Został więc zaprojektowany tak, by pozwolić uczniowi, w bardzo prosty sposób, dotrzeć do wątków, do których potrzebuje dotrzeć w danym momencie.

Po zapoznaniu się z książką widać, że jej autorzy postarali się, by korzystanie z „Księgi” było możliwie najłatwiejsze. Stworzyli oni bardzo praktyczne narzędzie, które dla wielu uczniów może okazać się nieocenioną szkolną pomocą.

„Księga cytatów” jest wręcz idealnie dopasowana pod szkolny system. Spotkanie z tą książką, a poprzez nią spotkanie ze szkołą, uświadomiło mi dlaczego nie przeczytałam kiedyś tych wszystkich lektur, które przeczytać powinnam. Dlatego, że szkolny system wymagał czytania specyficznego. Nie było odkrywania nowych lądów i poszerzania horyzontów. Było poznawanie tego, co zostało już ustalone. Odgadywanie, co autor miał na myśli (a była tylko jedna poprawna odpowiedź!), zapamiętywanie „prawd”, dogmatyzm, kodowanie słów-kluczy. Nie czytałam, bo nie chciałam zostać komputerem.

Wracając do samej „Księgi”, jej autorzy zapewniają, że wierzą, iż korzystanie z książki pozwoli uczniowi na samodzielne poszukiwania i dociekania. Zastanawia mnie jednak kto zarazi tego ucznia pasją dociekań. Z pewnością nie szkoła. I książki skonstruowane tak, by były w tej szkole jak najbardziej pożyteczne również nie. A szkoda…

Szkoda, że w książce tak mocno postawiono na jej użyteczność, podporządkowując właśnie temu praktycznemu wymiarowi całość. Myślę, że bez szkody dla uczniów byłoby zamieszczenie w książce elementów inspirujących, pokazujących wielość możliwych interpretacji, czy propozycji literatury spoza systemu. Generalnie, przydałoby się mniej systemowości. W krótkich biografiach autorów można by na przykład postawić na mniej oczywiste fakty z życia twórców. Uprzedzając argument o ograniczoności miejsca w książce, zaproponowałabym usunięcie z niej np. kalendarium urodzin i śmierci twórców oraz indeks autorów i ich dzieł. To są rzeczy, które nie jest przecież trudno znaleźć. A jeśli autorzy naprawdę mają nadzieję na samodzielne poszukiwania i dociekania uczniów, mogliby dać im na to trochę więcej przestrzeni.

Agata Hącia, Ewa Wolańska, Adam Wolański, „Księga cytatów. Najpopularniejsze motywy literackie”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017